Sembolik Olmayan ve Sembolik İletişime Kısa Bir Bakış

Ağır ve çoklu yetersizlikten etkilenmiş çocukların hemen hemen hepsi iletişim problemleri yaşar. Ancak bu, onların iletişim kuramadıkları anlamına gelmez.

Her canlı mutlaka iletişim kurar!

Ağır ve çoklu yetersizlikten etkilenmiş çocukların iletişim davranışları çoğu zaman herkes tarafından değil, yalnızca çocukların yakın çevresindeki kişiler tarafından anlaşılır.

İletişim sadece konuşma çerçevesinde gelişen bir beceri değildir. Bazı ağır ve çoklu yetersizlikten etkilenmiş çocuklar hayatları boyunca konuşamaz. Ama konuşma yerine geçebilen çeşitli semboller kullanarak iletişim gelişimleri devam eder.

İletişim becerileri duyuşsal, bilişsel, motor ve sosyal becerilerin kapasitesinden etkilenir. Bu gelişimsel becerilerde yaşanacak herhangi bir bozukluk iletişim gelişimini geriletebilir. Dolayısıyla ağır ve çoklu yetersizlikten etkilenmiş çocukların iletişim gelişimi farklı bir süreç izler. Bu süreç sembolik olmayan (non-symbolic) ve sembolik (symbolic) iletişim çerçevesinde açıklanır.

Sembolik Olmayan İletişim

Sembolik olmayan iletişim, sembolik anlamaya dayanmayan iletişim sürecini kapsar. Bu süreçteki iletişim davranışları refleksif tepkiler, işaretler ve ipuçlarıdır.

Refleksif tepkiler; bir türün üyelerinde görülen, eğitime dayanmayan, düşünmeyi gerektirmeyen, amaca yönelik davranışlardır. Örneğin bir çocuğun aç olduğu, canının acıdığı gibi duygu ve isteklerini gösterdiği birçok tepki formu vardır. Bunlar irkilme, sakinlik, ağlama, yumuşak sesler (mırıldanma gibi) ya da bağırma, kas tonunda değişmeler, kendini geri çekmedir. Korktuğunda ısırma gibi saldırgan davranışlar gösterme bu kategoride yer alır. 

İşaretler; çocukların ihtiyaçlarını, hissettiklerini ve istediklerini belirtmek için kullandığı ifade edici iletişim formudur. Sarılma ya da uzaklaştırma, bir nesneyi itme, yiyeceği tükürme, yetişkinin elini çekiştirerek istenen şeye doğru yönlendirme, birine vurma, hoşlandığı ya da hoşlanmadığında ses çıkarma vb. işaret örnekleridir.

İpuçları; bir yetişkinin, çocuğa kendisinden ne beklenildiğini anlatması için kullandığı alıcı iletişim türüdür. İpuçları, dokunma ipuçları ( “otur” mesajını iletmek için omuza dokunma vb.), duyuşsal ipuçları (meyve suyu içmeden önce koklatılması ve tattırılması vb.), ve nesne ipuçlarıdır (Mama önlüğünün takılması birazdan yemek yiyeceğinin ipucudur vb.).

Sembolik olmayan iletişim davranışlarının tutarlı tasarlaması ve kullanması öğretim ve gelişim için son derece önemlidir.

Sembolik İletişim

Sembolik iletişimde her biri bir anlam ifade eden semboller kullanılarak iletişim kurulur. Semboller olaylar, eylemler, nesneler, kişiler ve mekânlar hakkında iletişim kurmak için kullanılabilen temsillerdir. Semboller, hem alıcı hem de ifade edici iletişim için kullanılır.